Overgangsklachten (demo)
2018/1
Overgangsklachten (demo)
2018/1
Samenvatting
De overgang − oftewel het climacterium − krijgt nog steeds heel erg veel belangstelling, zowel bij vrouwen zelf als in de media. Bij redacties van tijdschriften, maar ook bij apothekers en dokters, is rust gekomen na de stormen over de gevolgen van het gebruik van hormonen ter bestrijding van overgangsklachten. Sindsdien zijn er niet veel nieuwe inzichten gekomen, maar wat is er na de storm overgebleven?
Overgangsklachten
Als we kijken naar de vrouwelijke hormonen, dan is het duidelijk dat de overgang de periode is van de vruchtbare naar de niet-vruchtbare periode in het leven van een vrouw. Afnemende oestrogeenspiegels gaan gepaard met een aantal daarmee samenhangende verschijnselen. Dat zijn menstruatieveranderingen, opvliegers en transpiratieaanvallen, en vaginale droogte (urogenitale atrofie). Dit worden de typische overgangsverschijnselen genoemd. Vrijwel geen vrouw ontkomt aan één of meer van deze verschijnselen.
In het algemeen zullen deze verschijnselen wel bekend zijn, maar is ook bekend dat menstruatieveranderingen bij een aantal vrouwen anemie (bloedarmoede) veroorzaakt, dat de andere verschijnselen al voor kunnen komen voordat de menstruaties onregelmatig worden en voordat de menopauze bereikt is? Wordt aandacht besteed aan de persoon met de overgangsklachten? Wordt die serieus genomen en wordt gewezen op een aantal andere, niet-medicamenteuze benaderingsmogelijkheden, die ertoe bijdragen om de natuur te nemen zoals die zich aandient?
Het lijkt goed een en ander nog eens op een rij te zetten in het licht van de huidige inzichten.
Bestaan er atypische overgangsverschijnselen?
Zeker leken, de media, vrouwenorganisaties en partners, maar ook apothekers en dokters, menen dat er ook andere overgangsverschijnselen bestaan dan de bovenstaande hormoongebonden klachten en verschijnselen. Stemmingsstoornissen, slapeloosheid, moeheid, gewrichtspijnen, hoofdpijn, buikpijn et cetera worden meer of minder toegeschreven aan de overgang. Is daar nu iets van waar of niet? Wordt het gevoel dat er een verband is gesteund door de literatuur?
Medicamenteuze behandeling
Lange tijd is er een neiging geweest − zeker onder mannen en ook onder mannelijke apothekers − om te zeggen dat de overgang bij het leven hoort; daar behoort in beginsel geen therapie voor gegeven te worden. Deze neiging is wel veranderd.
Na een periode waarin vrij gemakkelijk geadviseerd werd een behandeling te vragen voor min of meer hinderlijke overgangsklachten, worden huisartsen de laatste jaren minder vaak geconsulteerd in verband met overgangsklachten dan voorheen. Mogelijk houdt deze daling verband met publicaties over de risico’s van hormoontherapie op trombo-embolische complicaties en borstkanker, waardoor veel artsen en patiënten terughoudend werden in de keuze voor hormoonpreparaten. Zo werd in 2001 in Nederland aan 5,6% van de vrouwen tussen de 40 en 74 jaar hormoontherapie voorgeschreven; in 2004 was dit gedaald naar 1,7%.
Ook nu nog heeft een belangrijk deel van de vrouwen dermate last van overgangsklachten dat ze er al dan niet via de huisarts of de apotheek iets voor willen gebruiken. Werken oestrogenen nog steeds het beste? Wanneer wel en wanneer geen toevoeging van progestagenen? Immers, na toevoeging van een progestageen wordt er weer maandelijks ‘gemenstrueerd’. Wanneer behoeft niet meer gemenstrueerd te worden, of mogen oestrogenen met progestagenen tezamen in lage dosering gegeven worden om menstruatie liefst niet meer op te laten treden? Zijn er zinvolle en liefst bewezen werkzame andere behandelmogelijkheden? Wat is er precies waar gebleken omtrent het verhoogde risico op borstkanker door oestrogeengebruik vóór, in en na de overgang?
Allemaal vragen die kunnen leven, en beantwoord kunnen en moeten worden voor een goed functioneren als apothekersassistent anno 2018.
Bekijk hier de introductie op de nascholing:
Leerdoelen
Algemeen leerdoel: na afronding van dit nascholingsprogramma is jouw kennis over de overgang en overgangsklachten geactualiseerd en ben je op de hoogte van de medische en farmaceutische kanten daarvan. Daardoor ben je beter in staat patiënten te begrijpen en te begeleiden wanneer ze vragen hebben over overgangsklachten, de behandeling daarvan, het staken van medicatie om overgangsklachten te behandelen et cetera.
Dit leerdoel bereik je na het afronden van dit nascholingsprogramma, doordat je:
- kennis hebt van de normale menstruele cyclus, de overgang en de menopauze;
- kennis hebt van de werking en bijwerkingen van oestrogenen en progestagenen;
- op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen en inzichten betreffende benadering, begrijpen, behandeling en medicatie van overgangsklachten;
- kennis hebt van de andere behandelingsmogelijkheden die er zijn buiten hormonale therapie.
Auteur
Lieshout, G.J.C.M. van
Gert van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij zestien jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel is hij nog actief bij de ontwikkeling van cursusmaterialen voor mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en van schriftelijke geaccrediteerde nascholing zoals deze.
Opmerkingen
De toets
Bij dit programma hoort een afsluitende toets. Alle vragen van de toets moeten beantwoord worden. Wanneer je minimaal negen van de veertien vragen goed hebt beantwoord, heb je de toets gehaald. Je kunt dan een certificaat van dit nascholingsprogramma krijgen. Als je registratienummer bij AccreDidact bekend is, worden je punten toegevoegd aan je digitale portfolio bij KABIZ.
Nota bene
Houd bij hoe lang je met dit programma bezig bent. Voor de eindredactie van AccreDidact en bijvoorbeeld ook voor een accrediterende instantie is het nuttig te weten hoe lang je met dit programma bezig bent geweest. Wij vragen je bij te houden hoeveel tijd je in totaal nodig hebt gehad om het gehele programma door te werken, de opdrachten uit te voeren, de vragen te beantwoorden en alle vragen op de toets volledig te beantwoorden. Als je de toets helemaal hebt ingevuld, kijk dan hoeveel tijd je in totaal bezig bent geweest.
Verdieping
De externe links naar artikelen en andere verdiepende internetbronnen zijn ondergebracht in de Verdieping. Ook vind je soms toelichtende figuren en tabellen in de Verdieping. In de Verdieping word je naar een externe pagina geleid, het huidige venster blijft actief. De Verdieping herken je aan één van de volgende symbolen:
Fysiologie en bespreking overgangsklachten
Omschrijvingen en fysiologie van de menstruele cyclus
Opdracht
Test eerst de kennis die je nu hebt − voordat je dit onderdeel door gaat lezen − en beantwoord de volgende vragen. Het is normaal dat je de vragen niet geheel of misschien wel helemaal niet kunt beantwoorden.
