Samenvatting

De NHG-Standaard stelt dat er sprake is van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) als lichamelijke klachten langer dan enkele weken aanhouden en als er bij adequaat medisch onderzoek geen aandoening is gevonden die de klachten voldoende verklaart.
In de somatische specialismen worden SOLK vaak gegroepeerd naar functionele syndromen: clusters van symptomen die vaak samen voorkomen. Binnen deze syndromen worden de zogenaamde grote drie onderscheiden, te weten chronischevermoeidheidssyndroom (CVS), fibromyalgiesyndroom (FMS) en prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Deze worden gekenmerkt door de klachtenclusters vermoeidheid, chronische pijn van het bewegingsapparaat en maag-darmklachten. De vraag of hier sprake is van verschillende stoornissen, of dat het verschillende uitingen zijn van hetzelfde probleem, is vooralsnog onopgelost. Wel is duidelijk dat deze syndromen een aantal gemeenschappelijke kenmerken hebben.
Binnen de psychiatrische diagnoses vallen SOLK onder de somatoforme stoornissen. Deze categorie stoornissen heeft een grote wijziging ondergaan van DSM-IV naar DSM-5. In DSM-IV werd de diagnose gesteld op basis van de aanwezigheid van een bepaald aantal onbegrepen klachten, dus per exclusionem. Dat is in DSM-5 anders. Voor de nieuwe diagnose somatische symptoomstoornis is het onbelangrijk of de symptomen die de patiënt presenteert al dan niet samenhangen met een bekende ziekte. Van belang is dat een patiënt disfunctionele emoties, cognities en gedragingen heeft samenhangend met deze klachten. Het concept zoals gehanteerd in DSM-5 past bij het in Nederland gehanteerde concept van SOLK. Hieronder vallen ook de patiënten bij wie de klachten ernstiger en langduriger zijn dan verwacht, of bij wie de beperkingen groter zijn dan op grond van de aandoening te verwachten is.
SOLK zijn geassocieerd met beperkingen in kwaliteit van leven, werkgerelateerde beperkingen, en gestegen ziektekosten. Een recente Nederlandse studie vergeleek functionele beperkingen op lichamelijk, psychisch en maatschappelijk vlak tussen SOLK-syndromen (CVS, FMS, PDS) en erkende ziekten met soortgelijke symptomen (multipele sclerose (MS), reumatoïde artritis (RA), inflammatoire darmziekten (IBD). Hieruit bleek dat de functionele beperkingen in alle domeinen minstens net zo groot zijn in de SOLK-groep als in de groep met erkende ziekten. De directe medische kosten in Nederland zijn geschat op 3.123 euro per SOLK-patiënt per jaar, besteed aan medicatiegebruik, gemiddeld acht bezoeken aan somatisch specialisten, veertien fysiotherapeutbezoeken en zestien huisartsbezoeken.
Huisartsen en andere zorgverleners vinden het vaak lastig om SOLK-patiënten te behandelen, terwijl patiënten zich niet altijd gehoord voelen. De geloofwaardigheid van beiden staat op het spel; die van de arts, omdat deze niet in staat is de oorzaak van de klachten te ontdekken, en die van de patiënt, omdat de symptomen niet geobjectiveerd kunnen worden. Dit zet de relatie van patiënt en arts onder druk, en kan het herstel belemmeren. De huisarts is bij uitstek de specialist om SOLK vroegtijdig te herkennen en op een biopsychosociale manier te benaderen. Het doel van deze nascholing is de huisarts in deze functie te versterken.

Bekijk hier de introductie op de nascholing.